این جهان و هر آنچه را که شامل میشود و جهان و سرای اخرت تحت فرمان و اراده ی مطلق خداوندی است. درست است که انسان دارای اختیار و قوه ی عقلی آفریده شده است اما این نکته را نباید فراموش کرد که مقدرات و سرنوشت انسان از همان بدو تولد تعیین میشود. البته این موضوع را نباید از یاد برد که انجام اعمال مستحبی، صدقه دادن و داشتن ارتباط درست با پروردگار میتواند این سرنوشت را تحت تاثیر قرار دهد.
خداوند در آیات 23 و 24 سوره ی مبارکه کهف به بیان نکته ای برای ما بندگان خویش میپردازد. بسیار پیش امده که ما برای کارهای روزانه و یا اینده ی خود برنامه ریزی میکنیم و از این جمله استفاده میکنیم که <فردا این کار را انجام میدهم> یا <میخواهم این کار را بکنم>
آیه 23 سوره مبارکه کهف : (وَ لا تَقُولَنَّ لِشَیْءٍ إِنِّی فاعِلٌ ذلِکَ غَداً) ترجمه : (و هرگز در مورد کارى نگو: من فردا آن را انجام مىدهم.)
آیه 24 سوره مبارکه کهف: (إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللَّهُ اذْکُرْ رَبَّکَ إِذا نَسِیتَ وَ قُلْ عَسى أَنْ یَهْدِیَنِ رَبِّی لِأَقْرَبَ مِنْ هذا رَشَداً ) ترجمه : (مگر این که خدا بخواهد هنگامى که یاد خدا را فراموش کردى (بعد که متوجه شدى) پروردگارت را به خاطر بیاور و بگو: امیدوارم که پروردگارم مرا به راهى روشنتر از این هدایت کند.)
خداوند در این ایات به ما این نکته را گوشزد میکند که انسان هیچ گاه از اینده ی خود با خبر و مطلع نیست. و هیچ کس نمیتواند ادعا کند که چند ساعت دیگر و یا روزهای دیگر زنده بوده و آن عمل یا کار را انجام میدهد. بنابراین نباید در انجام کارها خود را مستقل و قدرت مطلق بدانیم زیرا که هر انچه در این دنیا رخ میدهد تحت فرمان و اراده خداوند است و درواقع با نظر لطف و یا خدایی نکرده با نظر نفی خداوند مواجه خواهد شد. با به کار بردن این کلمه در ابتدای تصمیم ها و هر عملی که میخواهیم انجام دهیم هم اینکه بندگی خود را خالصانه و بی اختیاری خود را بیان میکنیم هم اینکه با توکل به نظر لطف خداوند و به امید خواست و یاری و رضایت او قدم در راه انجام تصمیم خود میگذاریم.
در تفسیر نمونه در خصوص این آیه چنین آمده است:
گفتن ان شاء الله در مورد اخبار آینده و هنگام اخذ تصمیم برای انجام امری لازم است. چرا که اولا ما هرگز در تصمیم گیری مستقل نیستیم و اگر خدا نخواهد هیچ کس توانایی بر هیچ کاری ندارد. بنابر این برای این که ثابت کنیم خواست و قدرت ما وابسته به خواست و قدرت خداوند است شایسته است جمله ی ان شاء الله را به سخنان خود اضافه کنیم.
ثانیا خبر دادن قطعی برای انسانی که قدرتش محدود است و احتما پدیدار شدن موانع مختلف در انجام کارهایش را می دهد، صحیح و منطقی نیست. مگر این که کارهایش را با جمله انشاء الله همراه کند.
از پاره ای از روایات در این خصوص امده است که اگر کسی سخنی را در مورد اینده بدون انشاالله بگوید، خداوند او را به خودش وا میگذارد و از زیر چتر حمایت خود بیرون میبرد.
