اصول و قواعد اساسی موفقیت در کنکور و آزمون ها
۱- احساس خلأ :
اصولاً شکل گیری هر انگیزه‌ای برای حرکت ناشی از احساس کمبود و خلاء می‌باشد. انسان تا احساس گرسنگی نکند به سوی غذا نمی‌رود و تا احساس فقر نکند به سوی غنا گام بر نمی‌دارد.
اثبات این مسأله آسان است. ما برای حرکت به سوی مقصد احتیاج به «انگیزه» داریم و برای طی کامل مسیر نیز این «انگیزه» باید لحظه به لحظه تجدید و تقویت شود. تا وقتی که انسان در خود احساس خلأ و کمبودی نکند انگیزه‌ای برای حرکت ایجاد نمی‌شود. پس از شروع به حرکت نیز دوام و استمرار آن منوط است به بقاء این احساس. لذا هرلحظه که انسان متوجه شود که کمبود برطرف شده است یا اینطور تصور کند، بدیهی است که از حرکت باز می‌ماند.
تحصیل علم نیز به همین ترتیب است. انسان تا احساس جهل (خلأ علم) نکند به سوی کسب دانش گام بر نمی‌دارد. و برای استمرار این حرکت نیز باید «فقدان علم» همواره مدنظر باشد. بی‌شک از بین رفتن این احساس، انگیزه جوینده علم را زایل می‌کند و او را از حرکت باز می‌دارد.
۲- تعیین هدف :
گام بعدی در دستیابی به یک مقصود شناخت دقیق و کامل‌ِ آن است. زیرا پس از آنکه انسان کمبود و خلأ چیزی را در خود احساس کند برای رفع آن تلاش می‌کند. اما تنها این کافی نیست بلکه او نیازمند دورنمایی است که تا انتها او را در یک مسیر به حرکت وادارد و از انحراف او به اطراف جلوگیری کند و آن چیزی جز تعیین «هدف» و شناخت کامل و دقیق آن نیست. در تعیین هدف نکات زیر باید مورد توجه واقع شود:
الف) هدف باید متعالی و ارزشمند باشد. بدون شک اهدافی بی ارزش و پوچ مانند «فرار از سربازی» و «چشم هم‌چشمی» نمی‌تواند دورنمای مناسبی برای حرکت باشد.
ب) هدف باید واضح و مشخص باشد و داوطلب کاملاً به آن آگاهی و اعتقاد داشته باشد. بسیاری از داوطلبان شرکت کننده در کنکور از اهداف واقعی خود بی‌خبرند. وقتی از آنها پرسیده می‌شود «هدف شما از مطالعه و تحمل سختی‌های شرکت در کنکور چیست؟» از «علاقه»، «استعداد»، «درآمد» و امثال اینها صحبت می‌کنند اما پس از چند لحظه اعتراف می کنند که علاقه‌ای به رشته مد نظر خود ندارند یا برای کسب درآمد نیازی به تحصیل احساس نمی‌کنند و استعدادی هم در میان نیست. مشخص نبودن هدف یکی از مهمترین عوامل عدم موفقیت داوطلبان است.
ج) هدف باید ثابت باشد. معمولاً تغییر هدف آثار سوء و جبران ناپذیری را بر جای می‌گذارد. در نظر بگیرید داوطلبی برای قبولی در رشته مهندسی عمران شروع به مطالعه می‌کند و طبق عادت نادرست، وقت خودرا تماماً مصروف یادگیری دروس اختصاصی می‌کند اما پس از مدتی بنا به دلایلی تصمیم به شرکت در آزمون زبان انگلیسی می گیرد و در مدت کوتاه باقیمانده تا کنکور مجبور است دروس عمومی را که مدت مدیدی از آنها غافل بوده است مطالعه کند. تأثیر ناخوشایند تغییر هدف در چنین مواردی آشکار است.
د) هدف باید واحد باشد. در نظر داشتن چند هدف آن هم اهدافی که همسو نیستند (مثلاً انتخاب رشته‌هایی که در یک زیر گروه نیستند) موجب تحمیل تکالیفی بیش از حد توان بر داوطلب می‌شود.
۳- برنامه‌ریزی و مشاوره صحیح و اصولی.
پس از تعیین هدف و شروع به حرکت، نخستین نیازی که احساس می‌شود یک «برنامه صحیح و اصولی» می‌باشد. در این مرحله انسان از خود می‌پرسد: «حال که باید برای تحقق یک هدف حرکت کنم «راه درست» کدام است؟ راه درست برای نیل به مقصود همان «برنامه‌ریزی صحیح و اصولی» است. رسالت یک برنامه خوب آنست که ما را با صرف کمترین انرژی و زمان به تمامِ اهداف تعیین شده برساند. برنامه‌ریزی صحیح و اصولی برای داوطلبان کنکور باید دارای شرایط زیر باشد:
الف) تجزیه زمان باقی مانده به واحدهای کوتاه مدت: بدین معنا که مثلاً اگر تا روز آزمون صد روز باقی است این صد روز به دوره‌هایی کوتاه مدت همچون دوره‌های هفت یا ده روزه تقسیم شوند و تکلیف داوطلب در هر دوره مشخص باشد. این تقسیم‌بندی موجب می‌شود داوطلب گذران دوره‌های زمانی را یکی پس از دیگری احساس کند و بتواند تا حدی برنامه آینده خود را پیش‌بینی نماید و در پایان هر دوره خود را بیازماید تا از میزان پیشرفت خود مطلع شود.
ب) برنامه ریزی باید مبتنی بر تجربه باشد: بدون تردید برای رسیدن به یک هدف، بهترین و مطمئن‌ترین راه، حرکت در مسیری است که از «آزمون و خطا» سر سلامت به درآورده باشد و امتحان خود را پس داده باشد. تجربه برنامه‌های غیراصولی و نیازموده و همچنین برنامه‌هایی که از جانب افراد غیر متخصص و غیرکارآزموده طرح‌ریزی شده است به داوطلبان شرکت در کنکور – که فرصت کوتاه و جبران ناشدنی دارند – به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
ج) تجویز کلیه دروس در کلیه واحدهای زمانی: نکته بسیار مهمی که هر برنامه اصولی باید آن را تأمین کند «قرار دادن کلیه دروس در کلیه واحدهای زمانی» است. مثلاً اگر برنامه تحصیلی شامل هفت مرحله ده روزه باشد باید در هر هفت مرحله، داوطلب کلیه دروس را مورد مطالعه قرار دهد. غفلت از هر ماده درسی و تعویق در مطالعه هر درس هرچند کم اهمیت، تبعات سوء و جبران ناپذیری را به دنبال دارد.
البته باید توجه داشت که کمتر دانش‌آموزی توانایی برنامه‌ریزی اصولی و هدفمند را دارد و در اینجاست که نیاز به مشاوران متخصص و مجرب در این زمینه احساس می‌شود. در این مورد به ذکر این نکته بسنده می‌کنیم که مهمترین ویژگی مشاور آنست که خود توانسته باشد این مسیر را با موفقیت پیموده باشد و از راه و چاه آگاه باشد.
۴- مطالعه صحیح و اصولی:
یکی از کلید واژه‌های اساسی در موفقیت تحصیلی و بخصوص موفقیت در کنکور آشنایی داوطلب با تکنیک و اصول مطالعه است. امروزه بر کسی پوشیده نیست که مطالعه برای کنکور یک مقوله پیچیده و علمی است و نیازمند آموزش است.
با افزایش رقابت در کنکور و علمی و تخصصی شدن سؤالات تنها کسانی می‌توانند در این مبارزه نفس‌گیر پیروز شوند که با تکنیک‌ها و روشهای مطالعه آشنا باشند.
روش صحیح مطالعه روشی است که با صرف کمترین زمان و انرژی از سویی باعث تسلط کامل دانش‌آموز بر مطالب کتب درسی شود و از سوی دیگر ثبات معلومات را در ذهن او تضمین نماید. در شماره‌های آینده به این مقوله بیشتر پرداخته می‌شود.
۵- بهداشت روان :
تأثیر بهداشت و سلامت روان را بر فرآیند یادگیری، پیشرفت تحصیلی و حفظ و تقویت انگیزه داوطلب نمی‌توان انکار کرد. درواقع بهداشت و آرامش روان بستری مناسب جهت نیل به هدف را فراهم می‌آورد. علت شکست بسیاری از داوطلبان مستعد و کوشا در کنکور عدم تأمین آرامش و سلامت روان است. آفت‌های بهداشت روان از این قرار است.
الف) افسردگی: افسردگی نوعی غم و اندوه و کاهش غیرطبیعی سطح شادمانی در انسان است. افسردگی موجب می‌شود داوطلب انرژی لازم را برای دنبال کردن برنامه تحصیلی خود، نداشته باشد و در میانه راه سرد و متوقف شود رابطه میان افسردگی و هجوم افکار منفی و مشغولیت بیش از حد فکر به این افکار و متعاقباً از دست دادن قدرت تمرکز و افت کیفیت یادگیری، کاملاً اثبات شده است.
ب) استرس: استرس‌های روانی اگر بی‌قاعده و بیش از حد معمول باشند آرامش فرد را به مخاطره انداخته و او را از پیشرفت تحصیلی باز می‌دارند.
ج) ترس از ناکامی: ترس از ناکامی که داوطلبان از آن به عنوان «اضطراب» و «دلشوره» یاد می‌کنند آفتی است که موفقیت هر داوطلب کنکور را تهدید می‌نماید. این ترس غیر موجه از آینده تمام وجود داوطلب را تسخیر می‌کند و بستر مناسب برای رشد و ثبات هرگونه دانش مفید را از بین می‌برد
نکات موثر در موفقیت کنکور
آنتونی رابینز به عنوان یکی از سرشناس‌ترین نویسندگان در زمینه موفقیت می‌گوید: «راحت‌ترین راه برای موفق شدن در هر زمینه‌ای این است که حرف‌ها و تجربیات آدم‌های موفق را در همان زمینه بشنویم و تا آنجا که می‌توانیم، از آنها استفاده کنیم.»
آن دانش‌آموزانی که قرار است تا کمتر از دو ماه دیگر در آزمون سراسری سال ۱۳۸۴ شرکت کنند و نیز آن دسته از دانش‌آموزان سوم دبیرستان که از حالا دارند برای کنکور ۸۵ خیز برمی‌دارند، اگر با این حرف آنتونی رابینز موافق باشند، پس لابد با این هم مخالفتی ندارند که حرف‌ها و تجربیات تعدای از برترین‌های کنکور را در سالهای گذشته با همدیگر مرور کنیم و ببینیم که موفق‌ترین‌های کنکور درباره موفقیت چه می‌گویند و چگونه فکر می‌کنند . . .
ـ مریم عالم زاده رتبه سوم گروه آزمایشی هنر سال ۱۳۸۰:
«کنکور برای من همه چیز نبود. پدرم می‌گفت: باید قبول شدن و قبول نشدن در کنکور برایت یکسان باشد. شاید همین طرز فکر خانواده‌ام بود که به من آرامش خاطر می‌داد و بی‌شک هم همین امر بود که باعث شد راحت درس بخوانم و کنکور را راحت‌تر از آن چیزی که هست، پشت سر بگذارم و نتیجه دلخواهم را بگیرم. موفقیت به نظر من تکمیل شدن ظرفیتی است که هر انسان دارد. هر کس باید خودش را بسنجد و ببیند که چه کاری را میتواند بهتر انجام بدهد و اگر در همان حد، تواناییهای مورد انتظارش را تکمیل کند، باید گفت که فرد موفقی بوده است.»
ـ زیبا رهبر رتبه پنجم گروه آزمایشی علوم تجربی سال ۱۳۸۰:
«کنکور بیش از آنکه به هوش و استعداد متکی باشد، وابسته به تلاش و پشتکار است. هر چقدر هم که هوش و استعداد داشته باشی، اگر تلاش و پشتکار در میان نباشد، نتیجه مثبت حاصل نخواهد شد. این یک ساله‌ی کنکور، سالی پر از تلاش و تکاپوست؛ همتی برای بهتر شدن، رفع نقص‌ها و انتخاب بهترین راهها.»
ـ محمدرضا افتخاری رتبه دوم گروه آزمایشی علوم تجربی سال ۱۳۷۹:
«موفقیت قبل از این که از روی نتیجه کار تعریف شود، از روی تلاشی که انسان برای دستیابی به موفقیت انجام داده است تعریف می‌شود. به نظر من اگر هر کسی بتواند از آن امکانات و شرایطی که برایش فراهم شده است، نهایت استفاده را بکند و با واقعیات عجین باشد و در رویا و تفکرات خودش سیر نکند، می تواند فرد موفقی باشد. و این اساسا سوای آن نتیجه‌ای است که به دست می‌آید. نتیجه چنین عملی حتی اگر منفی باشد، باز هم شخص موفق است. نتیجه عمل در درجات آخر موفقیت تعریف می‌شود.»
ـ هومن عابدی اصل رتبه چهارم گروه آزمایشی ریاضی فیزیک سال ۱۳۸۰:
«اولین نقصی که اضطراب در داوطلب ایجاد می‌کند، این است که اطلاعات شخصی را از او دور می‌کند و در حقیقت، دستیابی فرد را به اطلاعاتش دشوار می‌کند. یعنی آدم احساس می‌کند که به اطلاعات و دانسته‌های خودش دسترسی ندارد. مهمترین عاملی هم که میتواند این اضطراب را از بین ببرد، تسلط کامل به مطالب است که البته این یک کار بلندمدت است. اما در شرایطی که فرصت بسیار کوتاهی تا کنکور باقی مانده است، فقط باید تفکرات منفی را از خودمان دور کنیم و هر چیزی که احساس می‌کنیم اضطراب‌مان را زیاد می‌کند، کنار بگذاریم و از آن دوری کنیم. باید قبول کنیم که ما مامور به انجام وظیفه هستیم، نه کسب نتیجه.»
کم‌حجم اما پرکالری
به قول اینشتین . . .
این جمله اینشتین معروف است که هوش فقط بیست درصد از موفقیت را تضمین می‌کند. آنچه برای موفق شدن ضرورت دارد، سماجت و پشتکار است. در کنکور سالهای گذشته هم زیاد بوده‌اند فرادی که هوش و استعدادشان زبانزد این و آن بوده است اما نتیجه دلخواهشان را نگرفته‌اند. پس به همه کسانی که هوش و استعدادشان زبانزد دوست و آشنا و خانه و مدرسه است، صمیمانه توصیه می‌کنیم که واقع بین باشند و مثل همه داوطلبان موفق برای موفق شدن در کنکور، برنامه‌ریزی و تلاش را ـ حتی در این دو ماه آخر ـ فراموش نکنند.
صبحانه را جدی بگیرید
خیلی‌ها عادت دارند صبحانه را مختصر بخورند. عده‌ای هم هستند که صبحانه را به طور کامل از برنامه غذایی‌شان حذف کرده‌اند. اما شما حداقل در سالی که دارید برای کنکور درس می‌خوانید، باید از این عادت‌های نادرست پرهیز کنید. حذف صبحانه از برنامه غذایی، قدرت یادگیری و خلاقیت ذهنی‌تان را در ساعات اولیه روز کاهش می‌دهد و از طرف دیگر، شما را مجبور می‌کند که نهار را سنگین‌تر بخورید و طبیعتا در ساعات بعد از ظهر، خواب‌‌آلود باشید. پس خودتان را به خوردن صبحانه کافی عادت بدهید و ضمنا، از شیر هم غافل نشوید. پزشکان می‌گویند که نوشیدن یک لیوان شیر ولرم در طول روز (و خصوصا قبل از خواب) شدیدا آرامش‌بخش است.
گروهی درس بخوانید
یکی از بهترین راهها برای یادگیری هر مطلبی، تدریس آن مطلب است. سعی کنید مطالب درسی را برای دوستان‌تان تشریح و تدریس کنید. اگر با چند نفر از دوستان‌تان و با یک برنامه‌ریزی واحد (به صورت گروهی) درس می‌خوانید، بهتر است مطالب درسی را به نوبت به همدیگر درس بدهید. ایجاد حلقه‌های ارتباطی بین دروس، استفاده از نمودارهای ساده، مثال‌ها و «یادیار»ها (Mnemonics) نیز برای به خاطر سپردن مطالب درسی بسیار سودمند است. گروهی درس خواندن در تقویت روحیه نیز نقش به سزایی دارد. نگرانی‌ها و ضعف‌های‌تان را با دوستان نزدیک‌تان در میان بگذارید و از فشار روانی و اضطراب‌تان کم کنید. جالب این که، وقتی در صحبت با دوستان‌تان متوجه می‌شوید که آنها هم مثل شما از نگرانی‌ها و ضعف‌های درسی خاصی گله دارند، دوباره به خاطر می‌آورید که کنکور یک مسابقه همگانی است و اغلب شرکت کنندگانش کم و بیش شرایطی مشابه شما دارند و این امر میتواند روحیه شما را تقویت کند.
توصیه‌های دبیر انجمن تغذیه به کنکوری‌ها
«تغذیه در دوران امتحان باید موجب تقویت قدرت فکری، افزایش قدرت ایمنی بدن و آرامش اعصاب و روان شود.» دبیر انجمن تغذیه ایران ضمن این هشدار، توصیه می‌کند که: «از سبزیجات، گوجه فرنگی، فلفل دلمه، فلفل فرنگی و مرکباتی مثل پرتقال، لیمو شیرین و لیمو ترش، توت فرنگی و کیوی غافل نشوید چرا که به علت داشتن ویتامین ث، در تقویت قدرت فکری و آرامش اعصاب نقش به سزایی را ایفا می‌کنند.»
او همچنین با بیان این که ویتامین گروه D در آرامش و تقویت حافظه مؤثر است، تذکر می‌دهد که: «ویتامین گروه D در جوانه‌ها، غلات سبوس‌دار، حبوبات، شیر و لبنیات، جگر، گوشت قرمز و تخم مرغ به مقدار زیاد وجود دارد.» و اضافه می‌کند که: «کمبود آهن نیز قدرت تمرکز و یادگیری را کاهش می‌دهد، بنابراین افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن باید از جگر، گوشت قرمز و مرغ استفاده کنند.»
خودتان را با خودتان مقایسه کنید
همیشه داوطلبانی که خودشان را با این و آن مقایسه می‌کنند و یا از زبان پدر و مادر و خویشاوندان‌شان، مرتب همین حرف‌ها را می‌شنوند، اضطراب‌شان بیشتر است. همیشه یادتان باشد که هر انسانی در نوع خودش یک انسان یگانه است، یعنی خصوصیات منحصر به فرد و قابلیت‌های ویژه‌ای دارد که او را از بقیه آدم‌ها متمایز می‌کند. پس بی‌جهت به اضطراب‌تان دامن نزنید و این را بدانید که تا روز کنکور، هر داوطلب کنکور باید خودش را با خودش مقایسه کند. کلاه‌تان را قاضی کنید و خودتان ببینید که کجای کارید. چقدر خوانده‌اید و چقدر باید بخوانید؟ واقع بین باشید و بر مبنای تواناییهای خودتان برنامه‌ریزی کنید و تصمیم بگیرید.
خوردن غذاهای چرب را محدود کنید
غذاهای چرب دیرتر از معده تخلیه می‌شوند و به همین دلیل باعث سنگینی و احساس کسالت می‌شوند. در برنامه غذایی‌تان، خوردن غذاهای چرب را محدود کنید. گوشت، جگر،حبوبات، سویا و سایر مواد پروتئینی را فراموش نکیند. از غذاهای پروتئینی و هیدرات کربن (مثل نان، برنج، سیب زمینی، کشمش و ...) به تناسب استفاده کنید. حتما سر جلسه امتحان هم مواد هیدرات کربنی مثل شکلات و بیسکوییت همراه‌تان باشد تا به هنگام ضعف، از آنها استفاده کنید. خوردن میوه و سبزیجات تازه و کافی در طول روز هم باعث شادابی می‌شود. این را هم یادتان باشد که بلافاصله بعد از هر وعده غذایی به سراغ مطالعه نروید چون خون‌رسانی به دستگاه گوارش بیشتر می‌شود و کارایی اعمال هوشمندانه افت می‌کند.
تلقین مثبت را فراموش نکنید
کتابهای روانشناسی بر نقش خارق‌العاده تلقین مثبت در موفقیت و دستیابی به نتیجه دلخواه تاکید می‌کنند. با تلقین مثبت، نگاه روشن و تلاش و اعتماد به نفس ـ و البته توکل به خداوند ـ هر موفقیتی قابل دستیابی است. «نمی‌شود» و «نمی‌توانم» و . . . را از لغت‌نامه ذهن‌تان پاک کنید و مثبت بیندیشید. به خودتان تلقین کنید که «من می‌توانم بهترین باشم»، «من موفق هستم» و . . . و برای رسیدن به این موفقیت تلاش کنید.
. . . و اما دو کلمه با بزرگترها
کنکور، خوب یا بد، همان کنکور است و بخواهید یا نخواهید، همان دلهره‌ها و دلنگرانی‌های یک مسابقه سرنوشت ساز را به فرزندان‌تان تلقین می‌کند.
فرزندان شما ـ حتی اگر به زبان نیاورند ـ این را خوب می‌دانند که کنکور یک پروژه مشترک خانوادگی است که همه اعضای خانواده در برد و باختش سهیم‌اند، یعنی همه اعضای خانواده از پیروزی آنها در این مسابقه شاد می‌شوند و از شکست‌شان غمگین. آنها ـ حتی اگر به زبان نیاورند ـ در برابر زحمات و هزینه‌هایی که شما برای‌شان متقبل شده‌اید، خود را مسوول می‌دانند و تصور می‌کنند که اگر نتیجه دلخواهتان/ دلخواهشان را نگیرند، ناسپاسی کرده‌اند.
جامعه مدرک گرای امروز نیز دانشگاه را آنچنان مقدس و محبوب جلوه می دهد که ذهن دانش آموز در طی سالهای تحصیل، از کنکور پلی می‌سازد به سوی «همه یا هیچ» و این باور ـ درست یا غلط ـ در ذهن جوانان شما/ ما نیز ریشه دوانده و بذر اضطرابش را ریخته است.
بار هراس از حضور در چنین میدان حساسی برای شانه‌های جوانان شما/ ما بسیار سنگین است. به آنها کمک کنید که این روزها بیش از هر زمان دیگری به ذهن و زبان یاری‌رسان ما/ شما نیازمندند. حتی اگر زبان دلتان هم این نیست (که می دانم هست!) تصنعی و بر خلاف میل‌تان به آنها بگویید: «تو تلاشت را کرده‌ای و همین برای ما کافی است. برای ما تلاش مهم است، نه نتیجه! و ما از تلاش تو رضایت داریم. اگر خدای نکرده، نتیجه دلخواهت را هم نگرفتی، فدای سرت! ما همه اعضای یک خانواده‌ایم و این وظیفه ماست که راه را برای پیشرفت تو هموار کنیم، همانطور که فردا هم مسلما روزی خواهد آمد که تو می‌توانی برای موفقیت و کامیابی سایر اعضای خانواده، گذشت و ایثا رکنی.»
کمر اضطراب‌شان را بشکنید و دست روحیه‌شان را بگیرید. جوانان ما/ شما به هر حال جوان‌اند و شکننده و این وظیفه شما/ ماست که آرامش را به آنها تلقین کنیم و اعتماد به نفس‌شان را تقویت کنیم. حساسیت‌های‌تان را کنار بگذارید و در برابر رفتارهای غیر متعارف فرزندان‌تان در این روزها صبورتر باشید. چشمهای مضطرب جوانان شما/ ما این روزها بیش از هر زمان دیگری به دنبال شانه‌های صبور و ساده‌ی آرامش می‌گردند.
آن شانه‌های صبور و ساده که چشمهای مضطرب جوانان شما/ ما را به خویش می‌خوانَد، چه خوب است که شانه‌های شما/ ما باشد. موفقید؟! متشکرم!
تهیه و تنظیم همیشه آنلاین
منابع : برگرفته از وب سایت های کلاس کنکور و پزشکان ایران
